[ Pobierz całość w formacie PDF ]
skłonność do wybiórczej akceptacji określonych treści propagandowych, zgodnych z ju\
istniejącymi postawami związana jest nie tylko z selektywnością percepcji ale i selektywnością
zapamiętywania czy selektywnością ekspozycji - czyli z tendencją do ulegania, wybierania
takich treści przekazu propagandowego, który zgodny jest z ju\ istniejącymi postawami.
Stąd te\ niekiedy, jak stwierdza R.Holly, najlepszą propagandą jest jej
niepodejmowanie, zwłaszcza wtedy gdy propagandzista nie jest w stanie przewidzieć w jakich
warunkach będą się przejawiać ukształtowane przezeń postawy oraz wtedy, gdy "(...) nie
dysponuje mo\liwościami modyfikowania tych warunków110. W przeciwnym razie mo\e
pojawić się uzasadniona obawa, i\ działanie propagandowe nadawcy przypominać mo\e
opisywane przez R.Likerta działanie dyrektora, który dla wykonania okresowego planu rujnuje
swoje przedsiębiorstwo.
Widzimy więc, i\ pojawienie się środków masowego przekazu otworzyło nowe
mo\liwości przekazywania treści kultury, zarówno tych, które mają dostarczyć jednostce
rozrywki jak i przekonać ją do manifestowania
5
określonych postaw i zachowań o charakterze politycznym, religijnym czy ekonomicznym.
Kultura masowa stanowiąc pewien specyficzny sposób komunikowania społecznego jest
jednak nie tylko związana z samym faktem pojawienia się technicznych środków masowego
przekazu, ale równie\ a mo\e przede wszystkim -jak na to wskazują analizy dotyczące skutków
rozwoju cywilizacji przemysłowej w XIX wieku - z przekształceniami struktury społecznej.
Pojawienie się społeczności wielkomiejskich, przemysłowych, zmiana sposobu \ycia
wyrazniej ni\ w społecznościach lokalnych podzielonego na czas pracy, czas wolny to wszystko
czynniki prowadzące do zaniku mo\liwości podtrzymywania kultury tradycyjnej. Kultura ta, jak
wiadomo, opierała się głównie na przekazie ustnym i była ściśle związana z charakterem więzi
typowych dla małych społeczności lokalnych. Procesy urbanizacji i industrializacji związane
były zarazem z postępującym procesem społecznego podziału pracy i pojawianiem się coraz to
nowych ról zawodowych. Zarazem pojawił się zgodnie z zasadą komercjalizacji specyficzny
rodzaj towaru: produkowany na sprzeda\ przez specjalistów-profesjonalistów przekaz
kulturowy. Tym samym to co określamy mianem kultury uległo wyraznemu zró\nicowaniu.
Sama zaś kultura symboliczna procesowi autonomizacji. Symboliczne komunikowanie ulega
równie\ procesowi komercjalizacji za pomocą masowych środków. Wielu autorów, m.in.
amerykański socjolog R.W.Mills u\ywają na określenie współczesnych społeczeństw pojęcia
"masowe społeczeństwo". Wspomniany autor twierdzi np. i\ współczesna Ameryka to
"społeczeństwo mas", w którym nieliczna elita władzy manipuluje w umiejętny sposób
zatomizowanymi i wewnętrznie zdezorganizowanymi masami za pomocą propagandy i
reklamy. Wydają się, i\ tę konstatację mo\na by rozciągnąć na wiele innych społeczeństw.
Rozdział piąty
Zbiorowości społeczne.
Kiedy mówimy o zbiorowościach społecznych mamy przede wszystkim na myśli
potoczne rozumienie społeczeństwa, w którym między jego poszczególnymi członami zachodzą
ró\nego rodzaju związki i zale\ności odpowiednio ustrukturalizowane. Przy całej
wieloznaczności pojęcia "społeczeństwo" zazwyczaj pod tym terminem rozumiemy więc ogół
ludzi, między którymi, bez względu na wielkość, występują określone więzi i zasady regulujące
członkostwo poszczególnych jednostek. Stąd te\, bardzo empirycznie podchodząc do ró\nych
propozycji definicyjnych, stwierdzić mo\emy, i\ społeczeństwem nazwać mo\emy te wszystkie
formy \ycia zbiorowego współwystępujące,
krzy\ujące i uzupełniające się, które posiadają
6
określoną zasadę odrębności kulturowej i strukturalnej utrzymywaną w dłu\szym lub krótszym
przedziale czasowym.
l. Podstawowe rodzaje zbiorowości społecznych.
Posługując się, dla uproszczenia wywodu, pojęciem zbiorowości jako synonimu pojęcia
społeczeństwo stwierdzić nale\y, i\ o zbiorowościach społecznych mo\emy mówić dopiero
wtedy, gdy w ramach określonych, dowolnych skupień ludzi, wytworzyła się i występuje
(choćby krótkotrwale) więz społeczna. Stąd te\ wszelkie inne, nawet liczebne "zbiorowości",
które nie spełniają tego warunku (między jego członkami nie występują określone formy więzi
społecznych), określone są na gruncie socjologii mianem zbiorów społecznych. Zbiór społeczny
to zatem ogół ludzi posiadających jakąś cechę wspólną, która mo\e być wyró\niona przez
obserwatora zewnętrznego. Zbiory tworzone w sensie statystycznym a mające istotne znaczenie
dla przebiegu \ycia społecznego określone s^mianem kategorii społecznych. Kategoriami
społecznymi są więc zbiory wyró\niane ze względu na kryterium wieku, płci, wykształcenia,
kwalifikacji, dochodu itp. Oczywiście w obrębie niektórych tych kategorii wytwarzać się mogą
związki, zale\ności, instytucje, które w efekcie prowadzą do przekształcenia określonych
kategorii lub ich części w zbiorowość społeczną.
Jakie zatem wyró\ić mo\emy rodzaje zbiorowości społecznych? Wykorzystując
częściowo znaną typologię J.Szczepańskiego mo\emy mówić o:
- parach i dwójkach, skupiających dwie osoby ró\nej lub tej samej pici, połączonych więzią
stosunków pokrewieństwa, przyjazni, pomocy, stosunków seksualnych, wychowawczych,
zwierzchnictwa czy zale\ności przelotnych (np. przewodnik i turysta w górach),
- kręgach społecznych zło\onych z niewielkiej liczby osób, których członkowstwo w kręgu jest
bardzo płynne, niedookreślone i nie jest celem samym w sobie lecz powstaje na marginesie [ Pobierz całość w formacie PDF ]
zanotowane.pl doc.pisz.pl pdf.pisz.pl szkicerysunki.xlx.pl
skłonność do wybiórczej akceptacji określonych treści propagandowych, zgodnych z ju\
istniejącymi postawami związana jest nie tylko z selektywnością percepcji ale i selektywnością
zapamiętywania czy selektywnością ekspozycji - czyli z tendencją do ulegania, wybierania
takich treści przekazu propagandowego, który zgodny jest z ju\ istniejącymi postawami.
Stąd te\ niekiedy, jak stwierdza R.Holly, najlepszą propagandą jest jej
niepodejmowanie, zwłaszcza wtedy gdy propagandzista nie jest w stanie przewidzieć w jakich
warunkach będą się przejawiać ukształtowane przezeń postawy oraz wtedy, gdy "(...) nie
dysponuje mo\liwościami modyfikowania tych warunków110. W przeciwnym razie mo\e
pojawić się uzasadniona obawa, i\ działanie propagandowe nadawcy przypominać mo\e
opisywane przez R.Likerta działanie dyrektora, który dla wykonania okresowego planu rujnuje
swoje przedsiębiorstwo.
Widzimy więc, i\ pojawienie się środków masowego przekazu otworzyło nowe
mo\liwości przekazywania treści kultury, zarówno tych, które mają dostarczyć jednostce
rozrywki jak i przekonać ją do manifestowania
5
określonych postaw i zachowań o charakterze politycznym, religijnym czy ekonomicznym.
Kultura masowa stanowiąc pewien specyficzny sposób komunikowania społecznego jest
jednak nie tylko związana z samym faktem pojawienia się technicznych środków masowego
przekazu, ale równie\ a mo\e przede wszystkim -jak na to wskazują analizy dotyczące skutków
rozwoju cywilizacji przemysłowej w XIX wieku - z przekształceniami struktury społecznej.
Pojawienie się społeczności wielkomiejskich, przemysłowych, zmiana sposobu \ycia
wyrazniej ni\ w społecznościach lokalnych podzielonego na czas pracy, czas wolny to wszystko
czynniki prowadzące do zaniku mo\liwości podtrzymywania kultury tradycyjnej. Kultura ta, jak
wiadomo, opierała się głównie na przekazie ustnym i była ściśle związana z charakterem więzi
typowych dla małych społeczności lokalnych. Procesy urbanizacji i industrializacji związane
były zarazem z postępującym procesem społecznego podziału pracy i pojawianiem się coraz to
nowych ról zawodowych. Zarazem pojawił się zgodnie z zasadą komercjalizacji specyficzny
rodzaj towaru: produkowany na sprzeda\ przez specjalistów-profesjonalistów przekaz
kulturowy. Tym samym to co określamy mianem kultury uległo wyraznemu zró\nicowaniu.
Sama zaś kultura symboliczna procesowi autonomizacji. Symboliczne komunikowanie ulega
równie\ procesowi komercjalizacji za pomocą masowych środków. Wielu autorów, m.in.
amerykański socjolog R.W.Mills u\ywają na określenie współczesnych społeczeństw pojęcia
"masowe społeczeństwo". Wspomniany autor twierdzi np. i\ współczesna Ameryka to
"społeczeństwo mas", w którym nieliczna elita władzy manipuluje w umiejętny sposób
zatomizowanymi i wewnętrznie zdezorganizowanymi masami za pomocą propagandy i
reklamy. Wydają się, i\ tę konstatację mo\na by rozciągnąć na wiele innych społeczeństw.
Rozdział piąty
Zbiorowości społeczne.
Kiedy mówimy o zbiorowościach społecznych mamy przede wszystkim na myśli
potoczne rozumienie społeczeństwa, w którym między jego poszczególnymi członami zachodzą
ró\nego rodzaju związki i zale\ności odpowiednio ustrukturalizowane. Przy całej
wieloznaczności pojęcia "społeczeństwo" zazwyczaj pod tym terminem rozumiemy więc ogół
ludzi, między którymi, bez względu na wielkość, występują określone więzi i zasady regulujące
członkostwo poszczególnych jednostek. Stąd te\, bardzo empirycznie podchodząc do ró\nych
propozycji definicyjnych, stwierdzić mo\emy, i\ społeczeństwem nazwać mo\emy te wszystkie
formy \ycia zbiorowego współwystępujące,
krzy\ujące i uzupełniające się, które posiadają
6
określoną zasadę odrębności kulturowej i strukturalnej utrzymywaną w dłu\szym lub krótszym
przedziale czasowym.
l. Podstawowe rodzaje zbiorowości społecznych.
Posługując się, dla uproszczenia wywodu, pojęciem zbiorowości jako synonimu pojęcia
społeczeństwo stwierdzić nale\y, i\ o zbiorowościach społecznych mo\emy mówić dopiero
wtedy, gdy w ramach określonych, dowolnych skupień ludzi, wytworzyła się i występuje
(choćby krótkotrwale) więz społeczna. Stąd te\ wszelkie inne, nawet liczebne "zbiorowości",
które nie spełniają tego warunku (między jego członkami nie występują określone formy więzi
społecznych), określone są na gruncie socjologii mianem zbiorów społecznych. Zbiór społeczny
to zatem ogół ludzi posiadających jakąś cechę wspólną, która mo\e być wyró\niona przez
obserwatora zewnętrznego. Zbiory tworzone w sensie statystycznym a mające istotne znaczenie
dla przebiegu \ycia społecznego określone s^mianem kategorii społecznych. Kategoriami
społecznymi są więc zbiory wyró\niane ze względu na kryterium wieku, płci, wykształcenia,
kwalifikacji, dochodu itp. Oczywiście w obrębie niektórych tych kategorii wytwarzać się mogą
związki, zale\ności, instytucje, które w efekcie prowadzą do przekształcenia określonych
kategorii lub ich części w zbiorowość społeczną.
Jakie zatem wyró\ić mo\emy rodzaje zbiorowości społecznych? Wykorzystując
częściowo znaną typologię J.Szczepańskiego mo\emy mówić o:
- parach i dwójkach, skupiających dwie osoby ró\nej lub tej samej pici, połączonych więzią
stosunków pokrewieństwa, przyjazni, pomocy, stosunków seksualnych, wychowawczych,
zwierzchnictwa czy zale\ności przelotnych (np. przewodnik i turysta w górach),
- kręgach społecznych zło\onych z niewielkiej liczby osób, których członkowstwo w kręgu jest
bardzo płynne, niedookreślone i nie jest celem samym w sobie lecz powstaje na marginesie [ Pobierz całość w formacie PDF ]